თავად ტერმინი ოსტეოქონდროზი მომდინარეობს ორი სიტყვისგან: ოსტეო - ძვალი და ქონდრი - ხრტილი. მარტივად რომ ვთქვათ, ეს არის ხრტილის ოსიფიკაცია. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ინტერპრეტაცია ფუნდამენტურად არასწორია. ზოგიერთი თავის ილუზიებში კიდევ უფრო შორს მიდის და დარწმუნებულია, რომ ოსტეოქონდროზი არის სახსრებში მარილების დეპონირება. უფრო მეტიც, ეს არის სუფრის მარილი, რომელიც სავარაუდოდ დიდი რაოდენობით მოიხმარება საკვებად.
პათოგენეზი
სინამდვილეში ყველაფერი ცოტა სხვანაირად ხდება. და უფრო რთული. სუფრის მარილი კი, თუ რაიმე როლს თამაშობს ოსტეოქონდროზის გაჩენაში, ძალიან ირიბია. ოსტეოქონდროზი საფუძვლად უდევს სასახსრე ხრტილის გადაგვარებასა და გადაგვარებას. ეს არ არის დამოუკიდებელი დაავადება, არამედ პათოლოგიური პროცესი, რომელიც შეიძლება აღინიშნოს თითქმის ყველგან, სადაც არის შემაერთებელი ხრტილოვანი ქსოვილი.
მიუხედავად ამისა, ოსტეოქონდროზი უმეტეს შემთხვევაში გავლენას ახდენს ხერხემალზე. Რატომ არის, რომ? ფაქტია, რომ ხერხემლიანებს შორის არის ერთგვარი ბალიშები - მალთაშუა (ინტერვერტებერალური) დისკები. ამ დისკების ფიზიოლოგიური როლი არის ხერხემლის სხეულების დამუხტვა და დაცვა მექანიკური სტრესის გამო ნაადრევი ცვებისგან. დისკი შედგება შიდა თხევადი ბირთვისგან, რომელიც გარშემორტყმულია რგოლოვანი ფიბროსით და ზედა და ქვედა ბოლო ფირფიტით.
დისკი განიცდის უზარმაზარ მექანიკურ სტრესს, რაც იწვევს მისი სტრუქტურების მუდმივ დაზიანებას უჯრედულ დონეზე. ადამიანებში ეს პროცესები ძალიან გამოხატულია - ეს არის ჩვენი გადახდა თავდაყირა სიარულისთვის. დისკის სრულად „წაშლა" რომ არ მოხდეს, ის მუდმივად უნდა აღდგეს, ანუ საკუთარი თავი აღადგინოს. ეს არის დაზიანება-რეგენერაციული პროცესების ბალანსი, რომელიც განსაზღვრავს მალთაშუა დისკის ნორმალურ სტრუქტურას. კიდევ ერთი საინტერესო დეტალი არის ის, რომ მალთაშუა დისკებზე სისხლითა და საკვები ნივთიერებებით მიწოდება ხდება არა ბავშვობაში გადაჭარბებული სისხლძარღვებით, არამედ დიფუზურად, ხერხემლის სხეულების ძვლოვანი ქსოვილიდან. ისევ ორ კიდურზე გადაადგილების უნარის გადახდა და არა ოთხზე.
ამის გამო, მალთაშუა დისკები ადვილად ზიანდება ანატომიური და ფიზიოლოგიური თვალსაზრისით. ორგანიზმში ნებისმიერი ნეგატიური პროცესი იწვევს დაზიანება-რეგენერაციული ბალანსის დისბალანსს, დისტროფიის და დეგენერაციის განვითარებას დისკებში. სტრუქტურულად გაუმართავი დისკი ვეღარ უძლებს სათანადო მექანიკურ სტრესს. გადახურული ხერხემლის გადაჭარბებული ზეწოლის ქვეშ, დისკები გადაადგილდებიან სხვადასხვა მიმართულებით, ჩვეულებრივ გვერდებზე და უკან. ამ პროცესს დისკის თიაქარი ეწოდება.
ხერხემლის ძვლოვანი ქსოვილი, რომელმაც დაკარგა ხრტილოვანი გარსი, ასევე განიცდის მექანიკურ ცვეთას. ხერხემლის სხეულების წინა კიდეების ზედაპირზე მუდმივი ტრავმის გამო წარმოიქმნება ძვლის პათოლოგიური წარმონაქმნები - ოსტეოფიტები. ვითარდება სპონდილოზი. დისკის გადაგვარებისა და გადაადგილების გამო, მალთაშუა სივრცეები მცირდება, ხერხემლის არხი ვიწროვდება და ხერხემლის ნერვების ფესვები ე. წ.
Მიზეზები
ოსტეოქონდროზის მიზეზები ანუ ეტიოლოგიური ფაქტორები მრავალფეროვანია. ისინი შეიძლება იყოს როგორც ადგილობრივი, ანუ თვით ხერხემლის პათოლოგიის გამო, ასევე ორგანიზმის დონეზე ზოგადი დარღვევები. ოსტეოქონდროზის მიზეზად შეიძლება ჩაითვალოს ნებისმიერი პათოლოგია, რომელიც იწვევს ხერხემლის სტრუქტურის დარღვევას ან მეტაბოლურ დარღვევებს. ამასთან დაკავშირებით არსებობს:
- ხერხემლის კონფიგურაციის ცვლილებები (სქოლიოზი, პათოლოგიური ლორდოზი ან კიფოზი).
- კუნთოვანი სისტემის სხვა დეფექტებია ბრტყელტერფები, ვიწრო მხრის სარტყელი, ანომალიები მენჯის სტრუქტურაში.
- ხერხემლის დაზიანება.
- სუსტი იმუნიტეტი.
- მეტაბოლური დარღვევები - ოსტეოპოროზი, სიმსუქნე, შაქრიანი დიაბეტი, ფარისებრი ჯირკვლის დაავადება.
- გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაავადებები - ათეროსკლეროზი, ჰიპერტენზია.
- საჭმლის მომნელებელი დარღვევები, რაც იწვევს საკვები ნივთიერებების არასაკმარის შეწოვას კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან.
- მემკვიდრეობითობა.
უნდა აღინიშნოს, რომ ზემოაღნიშნული პათოლოგიური მდგომარეობები სულაც არ იწვევს ოსტეოქონდროზს. ეს მოითხოვს გარკვეული წინასწარგანწყობის ფაქტორების მუდმივ ზემოქმედებას - ჰიპოთერმია, არასწორი კვება, მაცდური ცხოვრების წესი ან, პირიქით, გადაჭარბებული ფიზიკური დატვირთვა.
სიმპტომები
ოსტეოქონდროზი თავისთავად უსიმპტომო პროცესია. და, ამავე დროს, მალთაშუა დისკის გადაგვარების ნიშნები მრავალფეროვანია. Როგორ თუ? ფაქტია, რომ ოსტეოქონდროზის კლინიკურ გამოვლინებებს საფუძვლად უდევს მისი გართულებები - დისკის თიაქარი, სპონდილოზი, რადიკულიტი, ხერხემლის არხის შევიწროება.
უფრო მეტიც, კლინიკა ძალიან ცვალებადია პროცესის უპირატესი ლოკალიზაციის მიხედვით საშვილოსნოს ყელის, გულმკერდის ან ლუმბოსაკრალური ხერხემლის არეში. ბოლო განყოფილება ყველაზე ხშირად ზიანდება, რადგან ეს არის ზურგის ქვედა ნაწილი, რომელიც იღებს მაქსიმალურ ფიზიკურ აქტივობას. ლუმბოსაკრალური რეგიონის ოსტეოქონდროზის ნიშნები:
- ტკივილი (ლუმბოდინია, ლუმბაგო, რადიკულიტი).
- მოძრაობის შეზღუდვა ზურგისა და ქვედა კიდურებში (წყვეტილი კლოდიკა).
- აქ არის პარესთეზიის ტიპის მგრძნობელობის დარღვევები - დაბუჟება, წვა, მცოცავი ცოცხალი.
- წელის კუნთების პათოლოგიური დაძაბულობა.
- მკურნალობის არარსებობის შემთხვევაში, მენჯის ღრუს ორგანოების ფუნქციის დარღვევა.
საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზი შეინიშნება გარკვეულწილად ნაკლებად ხშირად, ვიდრე ლუმბოსაკრალური. თუმცა ეს პათოლოგიაც საკმაოდ ხშირია. ტკივილის ტიპიური ნიშნების გარდა (ცერვიკალგია), დაქვეითებული მგრძნობელობა და მოძრაობები ზედა კიდურებში, თავის ტვინში სისხლის მიწოდების დარღვევის გამო საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზს აქვს საკუთარი მახასიათებლები. ეს თვისებები ვლინდება:
- უძილობა.
- თავის ტკივილი, თავბრუსხვევა.
- პერიოდული გულისრევა.
- ზოგადი სისუსტე, სწრაფი დაღლილობა.
- არტერიული წნევის რყევები.
- ზოგჯერ კბილის ტკივილი.
- ქცევითი რეაქციები ცრემლიანობის, გაღიზიანების სახით.
ოსტეოქონდროზის მქონე გულმკერდის რეგიონი შედარებით იშვიათად ზიანდება. პაციენტები ამ შემთხვევაში არიან პირები, რომლებიც იძულებულნი არიან იჯდნენ ფიქსირებულ არასასიამოვნო პოზაში პროფესიით - სტუდენტები, სკოლის მოსწავლეები, პროგრამისტები, ოფისის თანამშრომლები. ოსტეოქონდროზის სიმპტომები ამ შემთხვევაში შემდეგი იქნება:
- ტკივილი და პარესთეზია გულმკერდის არეში.
- ქოშინი.
- გულისცემის შეგრძნება.
- მოძრაობის შეზღუდვა გულმკერდის ხერხემალში.
დიაგნოსტიკა
ამ ყველაფრიდან ირკვევა, რომ ოსტეოქონდროზი ქამელეონის დაავადებაა. ნიშნების მსგავსების გამო ადვილია მისი აღრევა ცერებროვასკულარულ ავარიაში, ჰიპერტენზიაში, მიოკარდიუმის ინფარქტის, სტენოკარდიის, ნევროზული დარღვევების დროს. სწორედ ამიტომ, სწორი დიაგნოზის დასადგენად აუცილებელია ყოვლისმომცველი კომპლექსური დიაგნოზი, რათა სწორად დადგინდეს ოსტეოქონდროზის სიმპტომები და მკურნალობა.
ეს დიაგნოზი, გარდა ტრადიციული დაკითხვისა და პაციენტის ჩივილების გარკვევისა, უნდა მოიცავდეს სამედიცინო გამოკვლევას და კვლევის სპეციალურ მეთოდებს. ეს მეთოდები მოიცავს ხერხემლის რენტგენს, შინაგანი ორგანოების ულტრაბგერას. ბოლო დროს კომპიუტერული და მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია წარმატებით გამოიყენება ოსტეოქონდროზის დიაგნოსტირებისთვის.
მკურნალობა
ოსტეოქონდროზის თერაპიული ტაქტიკა მოიცავს:
- Წამლები.
- Მასაჟი.
- ფიზიოთერაპიული პროცედურები.
- ფიზიოთერაპია (სავარჯიშო თერაპია).
- მანუალური თერაპია.
- აკუპუნქტურა.
ოსტეოქონდროზის წამალი ძირითადად მიმართულია ტკივილგამაყუჩებელი და ნერვული ფესვების ანთებითი პროცესების აღმოფხვრაზე. სხვადასხვა კომბინაციებში ეს პრეპარატები ფართოდ გამოიყენება მალამოების, ინექციების, ტაბლეტების სახით ოსტეოქონდროზის სამკურნალოდ. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ეს პრეპარატები უარყოფითად მოქმედებს ღვიძლზე, კუჭსა და ნაწლავებზე. ამით მათ შეუძლიათ ოსტეოქონდროზის დროს მეტაბოლური დარღვევების გამწვავება. ისინი კარგად ხსნიან ბლოკადის ტკივილს ადგილობრივი ანესთეტიკებით. მართალია, ამ სახსრების ეფექტი ხანმოკლეა და არანაირად არ მოქმედებს ოსტეოქონდროზის მიმდინარეობაზე მთლიანობაში.
შესაძლებელია მეტაბოლური პროცესების გაუმჯობესება ადგილობრივ და სხეულის დონეზე ისეთი პრეპარატების დახმარებით, როგორიცაა ქონდროპროტექტორები, იმუნოსტიმულატორები და ვიტამინები მინერალებით. ქონდროპროტექტორები გამოიყენება ტაბლეტებში, მალამოებში და ამპულებში. გამაძლიერებელ საშუალებებს შორის გამოიყენება ვიტამინები C, B ჯგუფი, მინერალებთან ერთად. ამ მხრივ, კალციუმის პრეპარატები ყველაზე მეტად სასურველია. მართლაც, ზოგიერთი მცდარი განცხადების საწინააღმდეგოდ, ოსტეოქონდროზის საფუძველი არ არის ჭარბი, არამედ მხოლოდ კალციუმის დეფიციტი.
გამწვავების წარმატებით მოხსნის შემდეგ ნაჩვენებია ფიზიოთერაპიული პროცედურები, მასაჟი და სავარჯიშო თერაპია. როგორც ფიზიკური პროცედურები გამოიყენება ელექტროფორეზი კალციუმით, ფონოფორეზი ჰიდროკორტიზონით, ამპლიპულსი, პარაფინოთერაპია. ყველა ეს ღონისძიება მიზნად ისახავს ტკივილისა და ანთების აღმოფხვრას ნერვულ ფესვებში, ლიგატებსა და კუნთებში. ოსტეოქონდროზის მასაჟი ტარდება ზოგადად მიღებული მეთოდის მიხედვით. მასაჟის ზონა შეირჩევა ოსტეოქონდროზის ლოკალიზაციის მიხედვით. მოძრაობის დიაპაზონის გაფართოება მიიღწევა სავარჯიშო თერაპიის დახმარებით. დასაწყისში, გამწვავების ფაზაში, პრაქტიკულად არ არის დინამიური დატვირთვები. პაციენტი მუდმივად იმყოფება ოპტიმალურ პოზაში. ამ დროს სასურველია იმობილიზაციის ხელსაწყოების ტარება - წელის კორსეტი, შანცის კისრის საყელო. გამწვავების კლებასთან ერთად იზრდება სავარჯიშო თერაპიის დროს მოძრაობების მოცულობა და ხანგრძლივობა.
ბოლო დროს ოსტეოქონდროზის სამკურნალოდ მიღებულია მკურნალობის არატრადიციული მეთოდები - აკუპუნქტურა, მანუალური თერაპია, ოსტეოპათია. Acupuncture არის ეფექტი სპეციალურ ბიოლოგიურად აქტიურ წერტილებზე, რომლებიც მდებარეობს ხერხემლის გასწვრივ, აურიკულებზე, ხელებზე და ფეხებზე. მანუალური თერაპიით ხერხემლიანების და მალთაშუა დისკების ნორმალური მდგომარეობა აღდგება სპეციალისტის ხელის ხელის მოქმედებით. ხოლო ოსტეოპათიის დროს, კუნთოვანი სისტემის სტრუქტურული მთლიანობა უზრუნველყოფილია სპეციფიკური ტექნიკის გამოყენებით. ოსტეოქონდროზის სამკურნალო კონსერვატიული ღონისძიებების ეფექტის არარსებობის შემთხვევაში, მუდმივი ტკივილი, გართულებები, ნაჩვენებია ოპერაცია. პათოლოგიურად გადაადგილებული დისკი ამოღებულია. ამჟამად ამ მიზნით ტარდება მიკროდისცექტომია - გადაადგილებული დისკის ენდოსკოპიური მოცილება.